به اینسا آرماند
۱۷ ژانویه ۱۹۱۵

رهنمود من به شما اینست که طرح جزوه‌تان^[۱] را مفصل‌تر بنویسید. در غیر این صورت چیزهای زیادی مبهم می‌ماند.

من مجبورم نکته‌ای را صریحاً بیان کنم. به شما پیشنهاد می‌کنم سراسر بخش ۳ «مطالبه (از نظر زنان) برای آزادی عشق» را حذف کنید.

در واقع، این یک مطالبۀ بورژوایی و نه پرولتری است. حقیقتاً منظورتان از آن چیست؟ چه چیزی از آن می‌توان فهمید؟

۱- آزادی از محصورات مادی (مالی) در عشق؟
۲- به همین نسبت از ملاحظات مادی؟
۳- از تعصبات مذهبی؟
۴- از حکم تحمیل شده توسط پدر و غیره؟
۵- از تعصبات «جامعه»؟
۶- از حصار تنگ محیط (دهقانی یا خرده بورژوایی یا بورژوا روشنفکری)؟
۷- از موانع قانونی، دادگاه و پلیس؟
۸- از جدی بودن در عشق؟
۹- از تولد بچه؟
۱۰- آزادی زنا و غیره؟

من بسیاری (البته نه تمام) سایه روشنهای معانی [آن را] ردیف کرده‌ام. البته، منظور شما شماره‌های ۱۰-۸ نبوده، بلکه ۷-۱ یا چیزی شبیه شماره‌های ۷-۱ می‌باشد.

شما باید برای شماره‌های ۷-۱ تعریف دیگری انتخاب می‌کردید، زیرا آزادی عشق این را دقیقاً بیان نمی‌کند.

و عموم مردم، خوانندگان جزوه، حتی برخلاف میل شما، بطور اجتناب‌ناپذیری معنی «آزادی عشق» را بطور عام چیزی در جهت خطوط شماره‌های ۱۰-۸ درک می‌کنند.

دقیقاً بدین دلیل که در جامعۀ مدرن طبقات پرحرف و پر سر و صدای «والا مقام»، معنی «آزادی عشق» را به صورت شماره‌های ۱۰-۸ درک می‌کنند، دقیقاً بدین دلیل این مطالبه‌ای بورژوایی و نه پرولتری می‌باشد.

شماره‌های ۱ و ۲ برای پرولتاریا مهم‌ترین هستند، و بعد شماره‌های ۷-۳، البته آنها در واقع، «آزادی عشق» نیستند.

اینکه چه چیزی در باطن «منظور» شما از این عبارت می‌باشد مهم نیست. چیزی که مهم است منطق عینی [ابژکتیو] مناسبات طبقاتی در امور عشقی است.

دستتان را دوستانه می‌فشارم!^*
و. ا.

در ۱۷ ژانویۀ ۱۹۱۵ در برن نوشته شد.
اولین بار در ۱۹۳۹ در مجلۀ «بلشویک»، شمارۀ ۱۳ منتشر گردید.
کلیات آثار لنین، جلد ۳۵

[۱] اشاره است به جزوه‌ای که اینسا آرماند می‌خواست برای زنان کارگر بنویسد. این جزوه هیچگاه به چاپ نرسید.

- ترجمه جواد راستی‌پور