موقعیت سیاسی^[١]
(چهار تز)

١- ضدانقلاب، سازمان یافته، به هم پیوسته و عملا قدرت دولتی را به دست گرفته است^[٢].

تمام تشکیلات و اتحاد ضدانقلاب عبارت از ترکیب سه نیروی اصلی آن است، ترکیبی که بسیار عالی انجام یافته و هم اکنون به عمل درآمده است: ١) حزب دمکرات مشروطه طلب یعنی رهبر واقعی بورژوازی سازمان یافته، با کناره گیری خود از کابینه آن را با یک اولتیماتوم مواجه نموده و بدین طریق راه را برای سقوط کابینه توسط ضدانقلاب هموار نموده است؛ ٢) ستاد ارتش و رهبران نظامی با همدستی آگاهانه یا شبه آگاهانۀ کرنسکی، که حتی برجسته ترین سوسیالیست-رولوسیونرها اکنون او را کاونیاک می خوانند، قدرت دولتی واقعی را قبضه کرده و اقدام به اعدام در واحدهای انقلابی در جبهه، خلع سلاح سربازان و کارگران انقلابی در پتروگراد و مسکو، سرکوب شورش در نیژنی - نووگورود، دستگیری بلشویکها و توقیف روزنامه‌هایشان، نه تنها بدون محاکمه بلکه حتی بدون حکم دولتی نموده‌اند. در حال حاضر قدرت اصلی در روسیه، عملا دیکتاتوری نظامی است. این واقعیت هنوز برای تعدادی گروهها که در حرف انقلابی ولی در عمل ناتوانند مبهم می باشد. با این حال این واقعیتی است آشکار و اساسی که بدون فهم آن فرد قادر به درک هیچ چیز از موقعیت سیاسی نخواهد بود؛ ٣) صدها سیاه سلطنت طلب و مطبوعات بورژوایی، که از شکار بلشویکها به شکار شوراها پرداخته‌اند، چرنف «فتنه انگیز» و غیره، با نهایت روشنی نشان داده‌اند معنی واقعی سیاست دیکتاتوری نظامی، که اکنون بطور کامل حکمفرما بوده و توسط کادتها و سلطنت طلبان حمایت می شود، آماده شدن برای انحلال شوراها است. بسیاری از رهبران اس آرها و منشویکها یعنی اکثریت کنونی شوراها در طی چند روز اخیر این را پذیرفته و اظهار داشته‌اند، اما آنان بنا به ماهیت خرده بورژوایی شان از زیر بار این واقعیت ترسناک، با توسل به عبارات پر سر و صدای بی معنی شانه خالی می کنند.

٢- رهبران شوراها و احزاب سوسیالیست-رولوسیونر و منشویک به سرکردگی تسره‌تلی و چرنف، با قرار دادن انقلاب در اختیار ضدانقلابیون و با تبدیل خود و احزابشان و شوراها به برگ ساتر ضدانقلاب، بطور کامل به امر انقلاب خیانت نموده‌اند.

دلیل این امر آنست که سوسیالیست-رولوسیونرها و منشویکها، به بلشویکها خیانت کرده و بطور خاموش با بستن روزنامه‌های آنها موافقت نموده‌اند، بدون اینکه جرأت داشته باشند بطور صریح و آشکار به مردم بگویند آنها چنین عمل می کنند و چرا. با تصویب خلع سلاح کارگران و هنگهای انقلابی، آنها خود را از تمام قدرت واقعی محروم ساخته‌اند. آنان تبدیل به وراج ترین یاوه سرایان شده‌اند که ارتجاع را در «انحراف» توجه مردم یاری می رسانند تا سرانجام برای انحلال شوراها آماده شود. بدون فهم این ورشکستگی کامل و نهایی اس آرها و منشویکها و اکثریت فعلی شوراها و بدون فهم اینکه «مدیریت» شوراها و سایر بالماسکه‌ها فریب مطلق هستند، هیچ چیز در مورد موقعیت سیاسی کنونی قابل درک نیست.

٣- تمام امیدواریها برای تکامل مسالمت آمیز انقلاب روسیه برای همیشه محو شده‌اند. این است موقعیت عینی: یا پیروزی دیکتاتوری نظامی یا پیروزی قیام مسلحانۀ کارگران؛ پیروزی دومی تنها هنگامی امکانپذیر است که با برآمد توده‌ای عمیق برعلیه حکومت و بورژوازی، ناشی از بحران اقتصادی و ادامۀ جنگ، همراه باشد.

شعار «تمام قدرت به شوراها!» شعاری بود برای دوران تکامل مسالمت آمیز انقلاب، که در آوریل، مه، ژوئن و تا ٩-٥ ژوئیه یعنی زمانی که قدرت حقیقی به دست دیکتاتوری نظامی افتاد، امکان داشت. این شعار دیگر درست نیست، چرا که، انتقال قدرت، و این مسئله را که در حقیقت به انقلاب بطور کامل توسط اس آرها و منشویکها خیانت شده است، در نظر نمی گیرد. اعمال متهورانه، شورشها، مقاومتهای جزئی یا مبادرت به جنگ و گریزهای نومیدانه، برای رویاروئی با ارتجاع کمکی نخواهند کرد. آنچه کمک خواهد کرد، درک روشن از موقعیت، تحمل و ارادۀ پیشاهنگ کارگران، آمادگی نیروها برای قیام مسلحانه است، زیرا پیروزی در شرایط بسیار سخت کنونی، هنوز ممکن است، اگر اتفاقات و جریانات مذکور در تز همراهی کنند. بگذارید، نه توهمات مشروطه طلبی یا جمهوریخواهی به هر شکل، نه توهم نسبت به راه مسالمت آمیز، نه پراکنده کاری، داشته باشیم، و نه اکنون تسلیم تحریکات صدها سیاه و قزاقها شویم. بیائید نیروهایمان را فراخوانیم، آنها را تجدیدسازمان داده و راسخانه آمادۀ قیام واقعاً توده‌ای به مقیاسی در سطح مملکت، وقتی جریان بحران ایجاب می کند، بنمائیم. انتقال زمین به دهقانان در حال حاضر بدون قیام مسلحانه، بدین دلیل که ضدانقلابیون قدرت را در دست دارند و کاملا با ملاکین بمثابه یک طبقه متحد شده‌اند، ممکن نیست.

هدف قیام تنها می تواند انتقال قدرت به پرولتاریا که به وسیلۀ دهقانان فقیر حمایت می شود، به منظور اجرای برنامۀ حزب ما، باشد.

٤- حزب طبقۀ کارگر باید بدون ترک فعالیت قانونی، که هرگز نباید اهمیت آنرا بیش از اندازه فرض کند، همانند ١٤-١٩١٢، کار قانونی را با کار غیرقانونی ترکیب کند.

کار قانونی را یک ساعت هم رها نکنید. اما به توهمات «صلح جویانه» و مشروطه خواهانه امان ندهید. سازمانها و هسته‌های غیرقانونی را در همه جا به فوریت، برای نشر اعلامیه و غیره تشکیل دهید. در همه جا، فوراً بطور پیگیر و قاطع تجدیدسازمان یابید.

آنچنانکه که در ١٤-١٩١٢ کار می کردیم عمل کنید، هنگامی که می توانستیم از سقوط تزاریسم توسط انقلاب و قیام مسلحانه صحبت کنیم، بدون اینکه در همان زمان پایگاه قانونی خود را در دوما، مؤسسات بیمه، اتحادیه‌های صنفی و غیره از دست دهیم.


نوشته شده در ١٠ (٢٣) ژوئیۀ ١٩١٧
انتشار در ٢ اوت (٢٠ ژوئیه) ١٩١٧
در پرولترسکویه دیلو شمارۀ ٦
امضاء: W.
مطابق متن دستنویس منتشر شد

توضیحات

تزها به شکل مقاله‌ای تحت عنوان «حالت سیاسی» در ٢ اوت (٢٠ ژوئیه) ١٩١٧ در روزنامۀ پرولترسکویه دیلو شمارۀ ٦ به چاپ رسیدند. این روزنامه ارگان گروه بلشویکی شورای نمایندگان کارگران و سربازان کرونشتات بود که بجای روزنامۀ بلشویکی گولوس پراودی که در ژوئیه به وسیلۀ حکومت موقت تعطیل شد، انتشار می یافت. زمانی که دستنویس برای چاپ حاضر می شد، به منظور جلوگیری از سرکوب تغییراتی در آن صورت گرفت، از جمله عبارت «چهار تز» و قسمت آخر مقاله (که با کلمات «سازمانها و هسته‌های غیرقانونی ...» شروع می شود) پاک شدند. عبارت «قیام مسلحانه» نیز با «مبارزۀ قاطع» عوض شد.

همچنین دستنویس شامل کلمۀ «جدیدترین» در جلو کلمات «موقعیت سیاسی» بود که حذف شد ولی دقیقاً معلوم نیست که این کار در ارتباط با چاپ سند در مطبوعات علنی انجام یافته و کلمات «موقعیت» در آن شرایط به «حالت» تبدیل شده باشد. باید در نظر داشت که خود لنین بعداً در یادداشت خود (نگاه کنید به چاپ هفتم روسی کلیات آثار – صفحات ٤٤-٤٤٣ از جلد ٣٤) از تزهایش دربارۀ «موقعیت سیاسی» (و نه «جدیدترین موقعیت سیاسی») نام می برد.

سرانجام این سند با اولین انتشارش بمثابه اثر لنین (١٩٢٥) در تاریخ حزب روی کاغذ آمد و برای همه صریحاً به نام «موقعیت سیاسی» شناخته شد، بنابراین کلمۀ «جدیدترین» در جلد ٣٤ چاپ هفتم روسی «کلیات» دوباره نوشته نشد.

[٢] بعد از وقایع روزهای ٥-٣ ژوئن که بیانگر بحران عمیق سیاسی بود که کشور را فراگرفته بود، تمام قدرت به دست حکومت موقت ضدانقلابی افتاد. شکست نیروهای مهاجم روسی کرنسکی در جبهه در ١٨ (٣١) ژوئیه آغاز شد. افراد تازه‌ای قربانی منافع امپریالیستها شدند. رشد بیکاری ناشی از تعطیل کارخانه‌ها به وسیلۀ سرمایه داران، ترقی هزینۀ زندگی و کمبود حاد خواربار، به انفجار خشم توده‌های وسیع کارگران و سربازان برعلیه سیاست ضدانقلابی حکومت موقت منجر شد. در ٣ (١٦) ژوئیه تظاهرات خودبخودی گسترش یافت و می رفت که به قیام مسلحانه برعلیه حکومت موقت بیانجامد.

در آن لحظه بلشویکها مخالف هر گونه عملیات مسلحانه بودند. زیرا اعتقاد داشتند که بحران انقلابی هنوز نضج نگرفته و ارتش و شهرستانها هنوز آمادۀ حمایت از قیام در پایتخت نیستند. در جلسۀ ٣ (١٦) ژوئیۀ کمیتۀ سن پترزبورگ و سازمان نظامی کمیتۀ مرکزی ح.س.د.ک.ر. (ب) تصمیم گرفته شد که از هر گونه عملی جلوگیری به عمل آید. تصمیم مشابهی در جلسۀ دومین کنفرانس شهری بلشویکها اتخاذ گردید. نمایندگانی به محلات رفتند تا توده‌ها را از دست زدن به عمل مانع شوند. ولی شورش تقریباً شروع شده بود و معلوم بود که متوقف کردن آن امکانپذیر نیست.

با توجه به حالت توده‌ها، کمیتۀ پترزبورگ و سازمان نظامی، در دیروقت شب ٣ (١٦) ژوئیه تصمیم گرفتند که در تظاهرات ٤ (١٧) ژوئیه شرکت کرده آنرا تبدیل به تظاهرات مسالمت آمیز و سازمان یافته نمایند. در این زمان لنین در مسافرت بود. وی به علت بیماری ناشی از کار زیاد برای چند روز استراحت به حومۀ شهر رفته بود.

هنگامی که از جریانات آگاه شد در صبح ٤ (١٧) ژوئیه به پتروگراد بازگشت و رهبری امور را در دست گرفت.

بیش از ٥٠٠٠٠٠ نفر در تظاهرات ٤ (١٧) ژوئیه شرکت کردند. تظاهرات با شعار «تمام قدرت به شوراها!» و دیگر شعارهای بلشویکها برگزار شد. تظاهرات کنندگان ٩٠ نماینده معرفی نمودند که حامل تقاضای انتقال تمام قدرت به شوراها برای کمیتۀ اجرائی مرکزی شوراها بودند. رهبران اس آرها و منشویکها از تحویل گرفتن آن خودداری کردند.

با آگاهی از توافق کمیتۀ اجرائی مرکزی اس آر – منشویکی، حکومت موقت تصمیم گرفت تظاهرات را به وسیلۀ نیروهای مسلح سرکوب کند، دانشجویان افسری و هنگهای قزاق ضدانقلابی برعلیه تظاهرات صلح آمیز کارگران و سربازان بکار گرفته شدند. آنها به طرف تظاهرکنندگان آتش گشودند. واحدهای ارتجاعی از جبهه فراخوانده شدند.

کنفرانس اعضای کمیتۀ مرکزی و کمیتۀ پترزبورگ که تحت رهبری لنین در شب ٤ (١٧) ژوئیه برگزار شد، تصمیم گرفت تظاهرات را بطور سازمان یافته متوقف سازد. این تصمیم بجایی بود که به وسیلۀ حزب گرفته شد که در عقب نشینی به موقع و حفظ نیروهای اصلی از گزند تار و مار شدن برای انقلاب، حزب را موفق می ساخت.

بعد از درهم کوفتن تظاهرات، حکومت موقت بورژوایی به عملیات تلافی جویانه‌اش ادامه داد. پراودا، سولداتسکایا پراودا و دیگر روزنامه‌های بلشویکی تعطیل شدند. خلع سلاح کارگران، دستگیریها و تعقیبها ادامه یافت. واحدهای انقلابی پادگان پتروگراد که در تظاهرات شرکت کرده بودند، منحل و به جبهه اعزام شدند. منشویکها و اس آرها شریک کشتارهای ضدانقلاب بودند.

- از گزیدۀ مقالات لنین در برخورد به خرده‌بورژوازی، ترجمۀ احمد صادقی. نشر گزیده، تهران ۱۳۶۰
- بازنویسی: جواد راستی‌پور
- انتشار بدون مقابله و تغییر ۲۰۱۳/۵/۲۰