تمرکز تولید در روسیه

تحت سیستم سرمایه‌داری، هر بنگاهی کاملاً به بازار وابسته است. با در نظر داشتن این وابستگی، هر چه بنگاه بزرگتر باشد، می‌تواند محصولش را ارزان‌تر بفروشد. یک سرمایه‌دار بزرگ مواد خام را ارزان‌تر می‌خرد و آنها را لحاظ اقتصادی بهتر مصرف می‌کند؛ او از ماشین‌آلات بهتری استفاده می‌کند و غیره. از طرف دیگر، مالکان کوچک ورشکست شده و به زیر کشیده می‌شوند. تولید بیشتر و بیشتر در دست تعداد اندکی از میلیونرها متمرکز می‌شود. میلیونرها عموماً قدرتشان را باز هم از طریق شرکتهای سهامی، که سرمایۀ مالکان متوسط و «ماهی‌های کوچک» را در دستشان می‌گذارند، افزایش می‌دهند.

برای مثال، این آماری است دربارۀ صنعت کارخانه‌ای روسیه در سال ١٩١٠ در مقایسه با سال ١٩٠١:^[١]

وضعیت در همۀ کشورهای سرمایه‌داری عموماً به این شکل است. تعداد مؤسسات کوچک کاهش می‌یابد؛ خرده بورژوازی و مالکان کوچک ورشکست شده و به زیر کشیده می‌شوند؛ آنها به صفوف کارمندان اداری، و گاهی پرولتاریا، می‌پیوندند.

تعداد بنگاههای بسیار بزرگ بسرعت افزایش می‌یابد، سهم آنها در کل تولید باز هم بیشتر میشود.

از ١٩٠١ تا ١٩١٠ تعداد کارخانجات بزرگی که هر کدام بیش از ١٠٠٠ کارگر را در استخدام دارند تقریباً ٥٠ درصد افزایش یافته — از ٢٤٣ به ٣٢٤.

در ١٩٠١ آنها حدود نیم میلیون (٥٢٦٠٠٠) کارگر، یا کمتر از یک سوم کل کارگران را در اختیار داشتند، در حالی که در ١٩١٠ این رقم از ٧٠٠ هزار نفر، که بیش از یک سوم کل کارگران است، فراتر رفت.

کارخانجات بزرگتر کوچکترها را خفه می‌کنند و بیشتر و بیشتر تولید را متمرکز می‌سازند. تعداد هر چه بیشتری از کارگران در تعداد قلیلی از بنگاهها گِرد هم آورده می‌شوند، ولی کل سود ناشی از کار مرکب میلیونها کارگر به مشتی از میلیونرها می‌رسد.

پراودا شمارۀ ٨٩
١٢ اوت ١٩١٢
امضاء: T.
مجموعه آثار لنین، جلد ١٨

[١] لنین این ارقام را از «خلاصۀ گزارشات بازرسان کارخانه در سال ١٩١٠»، سن پترزبورگ، ١٩١١، ص ١٥، برداشته است.

ترجمه جواد راستی پور