آزادی انتقاد و وحدت در عمل^[١]

«با توجه به این حقیقت که چند سازمان حزبی مسئلۀ حدودی که در آنها تصمیمات کنگره‌های حزبی می‌توانند مورد انتقاد قرار گیرند را مطرح کرده‌اند، کمیتۀ مرکزی، با در نظر داشتن اینکه منافع پرولتاریای روسیه همیشه بیشترین وحدت ممکن در تاکتیکهای ح.ک.س.د.ر. را مطالبه می‌نماید، و اینکه این وحدت در فعالیتهای سیاسی بخشهای مختلف حزب ما اکنون ضروری‌تر از همیشه است، عقیده دارد:

١) که در مطبوعات حزبی و گردهمایی‌های حزبی، همگان باید اجازۀ آزادی کامل داشته باشد تا عقاید شخصی‌شان را اظهار و از دیدگاههای فردی اش دفاع نماید؛

٢) که اعضای حزب در گردهمایی‌های سیاسی عمومی باید از انجام تبلیغاتی که در تضاد با تصمیمات کنگره قرار می‌گیرند خودداری کنند؛

٣) که در چنین گردهمایی‌هایی هیچ عضو حزب نباید فراخوان برای عملی بدهد که در تضاد با تصمیمات کنگره قرار دارد، یا قطعنامه‌هایی پیشنهاد کند که در هماهنگی با تصمیمات کنگره نیستند.» (همه تأکیدات از ما هستند.)

کسانی که طرح قطعنامه را تهیه کردند درکی کاملاً اشتباه از ارتباط بین آزادی انتقاد در درون حزب و وحدت در عمل حزب دارند. انتقاد در چارچوب اصول برنامۀ حزبی باید کاملاً آزاد باشد (ما چیزی که پلخانف دربارۀ این موضوع در کنگرۀ دوم ح.ک.س.د.ر. گفت را به خواننده یادآوری می‌کنیم)، نه تنها در گردهمایی‌های حزبی، بلکه همچنین در گردهمایی‌های عمومی. چنین انتقادی، یا چنین «تبلیغاتی» (زیرا انتقاد جدایی ناپذیر از تبلیغات است) نمی‌تواند منع گردد. عمل سیاسی حزب باید متحد باشد. هیچ «فراخوانی» که وحدت اقدامات معین را نقض کند نمی‌تواند در گردهمایی‌های عمومی، یا در گردهمایی‌های حزبی، یا در مطبوعات حزبی تحمل شود.

واضح است که کمیتۀ مرکزی آزادی انتقاد را نادقیق و بسیار محدود، و وحدت در عمل را نادقیق و بسیار وسیع تعریف کرده است.

بگذارید مثالی بزنیم. کنگره تصمیم گرفت که حزب باید در انتخابات دوما شرکت کند. شرکت در انتخابات عملی بسیار صریح است. در طی انتخابات (برای مثال، در باکوی امروزه)، هیچ عضو حزبی در هیچ کجا به هیچ وجه حق ندارد که مردم را به امتناع از رأی دادن فراخواند؛ همچنین «انتقاد» از تصمیم برای شرکت در انتخابات در طی این دوره نمی‌تواند تحمل شود، زیرا در عمل موفقیت در کارزار انتخاباتی را به خطر می‌اندازد. با این حال، قبل از اعلان انتخابات اعضای حزب در همه جا کاملاً حق دارند از تصمیم شرکت در انتخابات انتقاد کنند. البته، بکار بردن این اصل در عمل گاهی به مشاجرات و سوء تفاهمات دامن می‌زند؛ ولی فقط برمبنای این اصل است که همۀ مشاجرات و همۀ سوء تفاهمات می‌توانند محترمانه در حزب فیصله داده شوند. با این حال، قطعنامۀ کمیتۀ مرکزی موقعیتی ناممکن را خلق می‌کند.

قطعنامۀ کمیتۀ مرکزی از اساس اشتباه و در تضاد با قوانین حزب است. اصل سانترالیسم دمکراتیک و خودمختاری برای سازمانهای محلی حزب بر آزادی انتقاد عمومی و کامل تا زمانی که مخل وحدت در یک عمل مشخص نشود دلالت دارد؛ همۀ انتقاداتی که وحدت در عملی که تصمیمش توسط حزب گرفته شده را مختل یا آن را دشوار نماید رد می‌کند.

ما گمان می‌کنیم که کمیتۀ مرکزی با منتشر کردن قطعنامه‌ای دربارۀ این مسئلۀ مهم بدون آنکه ابتدا آن را در مطبوعات حزبی و توسط سازمانهای حزبی به بحث گذارد مرتکب اشتباهی بزرگ شده است؛ چنین بحثی به آن کمک می‌کرد تا از اشتباهاتی که ما به آنها اشاره کردیم اجتناب نماید.

ما همۀ سازمانهای حزبی را فرامی خوانیم تا این قطعنامۀ کمیتۀ مرکزی را اکنون به بحث گذارند، و نظری صریح دربارۀ آن ابراز کنند.


ولنا، شمارۀ ٢٢
٢٠ مه ١٩٠٦
انتشار بر طبق متن ولنا
مجموعه آثار لنین، جلد ١٠

توضیحات