اعتصاب سن پترزبورگ

شروع اعتصاب کاملاً خودبخودی بود. یکی دیگر از آن برخوردهای کار و سرمایه که همواره تکرار میشود، این بار به خاطر اخراج چهار کارگر توسط مدیریت کارخانه، شروع شد. کارگران با روحیه همبستگی قوی به پا خاسته و خواستار بازگردانیدن رفقای اخراجی میشوند. جنبش بسرعت قاطع‌تر میشود. انجمن کارگران فابریکها و کارخانه‌های روسیه[١]، که یک سازمان قانونی است، در این جنبش شرکت جسته و به این ترتیب اعتصاب به سطح بالاتری ارتقاء مییابد.

انجمن کارگری قانونی مورد توجه خاص زوباتفیستها[٢] قرار گرفته است. اما جنبش زوباتف که به نفع پلیس و به منظور ایجاد جایگاهی برای استبداد و تباهی آگاهی سیاسی کارگران، توسط پلیس به راه افتاده بود، از چارچوب خود خارج شده، رو در رو و برعلیه استبداد قرار گرفته و به یک انفجار مبارزه طبقاتی پرولتاریا منتهی میگردد.

سوسیال-دمکراتها از مدتها قبل، اجتناب‌ناپذیری این نتایج جنبش زوباتف را خاطرنشان کرده بودند. آنها میگفتند قانونی شدن جنبش کارگری بدون شک به نفع ما سوسیال-دمکراتها خواهد بود. این قانونی شدن، برخی محافل عقب‌مانده را به جنبش کشیده، باعث تحرک بیشتر آن بخش‌هایی که تبلیغات سوسیالیستی نمیتوانست به این زودی به آنها دست یابد و بخش‌هایی که این تبلیغات شاید هرگز نمیتوانست آنان را تکان بدهد، خواهد شد. کارگران، با ورود به جنبش و توجه نمودن به سرنوشت خودشان، بسیار فراتر خواهند رفت. فعالیت کارگری قانونی، چیزی جز اساس نوین و گسترده جنبش کارگری سوسیال-دمکراتیک نخواهد بود.*

بدون شک، اینست آنچه که در پترزبورگ اتفاق افتاده است. دو وضعیّت خصوصاً در گسترش سریع جنبش مؤثر واقع شده‌اند: اولاً انتخاب لحظه‌ای مناسب برای دست زدن به مبارزه اقتصادی (دولت به اجرای سریع سفارشات وزارت جنگ و نیروی دریایی نیاز دارد)؛ و ثانیاً گسترش یافتن جنبش هواداران مشروطیت در جامعه. کارگران با آغاز اعتصاب به خاطر دفاع از رفقای اخراجی خود، قدمی به پیش نهادند و خواسته‌های وسیع اقتصادی خود را اعلام داشته‌اند. آنها خواستار ٨ ساعت کار روزانه، دستمزد حداقل (یک روبل برای مردان و ٧٠ کوپک برای زنان)، حذف ساعت کار اضافی اجباری (و دستمزد دو برابر برای این ساعات کار)، بهبود شرایط بهداشتی کار، کمکهای پزشکی و غیره گردیدند. توسعه اعتصاب به اعتصاب عمومی آغاز شد.

روزنامه‌های خارجی در ٨ (٢١) ژانویه خبر میدهند که حتی به گفته اخبار رسمی روسی، ١٧٤ کارخانه، فابریک و کارگاه که قریب ٩٦٠٠٠ کارگر دارند، دست از کار کشیده‌اند.

ما شاهد مبارزه بزرگی بین طبقه پرولتر در حال شکلگیری و دشمنانش هستیم، یکی از آن مبارزاتی که آثار آن تا سالهای درازی برجای خواهد ماند.

اما همه چیز به خواسته‌های اقتصادی محدود نمیشود. جنبش خصلت سیاسی به خود گرفته است. سوسیال-دمکراتها کوشش کرده‌اند که در آن شرکت کنند (اگر چه هنوز ظاهراً بطور ضعیف). در جلسات وسیع کارگری که در آنها هزاران نفر گرد آمده‌اند، بحث درباره خواسته‌های سیاسی درگرفته و قطعنامه‌هایی به طرفداری از آزادی سیاسی به رأی‌گیری گذاشته شده است. گزارش شده است که طومار تهیه شده توسط کارگران، به سه بخش تقسیم میشود[٣]. بخش اول خواسته‌های مربوط به حقوق مردم را طرح میکند؛ بخش دوم، تصمیماتی که باید علیه فقر مردم گرفته شود؛ و قسمت سوم تصمیماتی که برعلیه ستم اِعمال شده توسط سرمایه برعلیه کار باید اتخاذ گردد. خواسته‌های بخش اول عبارتند از: تجاوز ناپذیری فرد، آزادی بیان، اجتماعات و اعتقادات، آموزش ابتدایی اجباری به هزینه دولت، شرکت نمایندگان منتخب مردم در قانونگزاری، یکسان بودن همگان در مقابل قانون، یک کابینه مسئول، از بین بردن بازخریدها[٤]، وام‌های ارزان، تقسیم تدریجی زمین‌های دولت در بین مردم، مالیات بر درآمد (در صورتی که این اخبار درست باشد، انطباق بینهایت جالب برنامه سوسیال-دمکراتها را با ذهن توده‌ها و رهبران نه چندان آگاهشان، نشان میدهد). خبرنگار روزنامه انگلیسی «استاندارد» مینویسد که سه جلسه در ٥(١٨) ژانویه (یکی با شرکت چهار هزار نفر و دیگری دو هزار نفر) برگزار شده و خواسته‌های سیاسی زیر مطرح گردیده است: ١- فراخوان فوری جهت ایجاد مجلس مؤسسان منتخب آراء عمومی؛ ٢- پایان جنگ؛ ٣- عفو کامل زندانیان و تبعید شدگان سیاسی؛ ٤- آزادی مطبوعات و آزادی اعتقادات؛ ٥- آزادی اجتماعات و انجمنها. روزنامه‌های خارجی ٨ (٢١) ژانویه اعلام میکنند که تظاهراتی در مقابل کاخ زمستانی برای روز ٩ (٢٢) ژانویه در دست تدارک است که طی آن طوماری به «شخص تزار» داده خواهد شد. کارگران فریاد برمیآورند:«یا مرگ یا آزادی». کارگران مسکو و لیبو نمایندگانشان را به پترزبورگ میفرستند.

اینها بود اخبار محدود و تأیید نشده‌ای که ما در این لحظه در دست داریم. بدیهی است که هنوز با اوجگیری جنبش فاصله داریم و برای یک ارزیابی کامل از اوضاع باید در انتظار وقایع بود. ولی آنچه که کاملاً مشهود است، گذار بینهایت سریع جنبش از یک پایه صرفاً اقتصادی به یک پایه سیاسی، همبستگی وسیع و انرژی عظیم دهها و صدها هزار پرولتر، و تمامی اینها علیرغم فقدان (یا بسیار کم اهمیت بودن) فعالیت سوسیال-دمکراتیک آگاهانه، میباشد. خصلت ابتدایی آگاهی سوسیالیستی برخی از رهبران جنبش و شدت توهّم ساده‌لوحانه برخی از عناصر طبقه کارگر نسبت به تزار، به جای کاهش اهمیت شمّ انقلابی که راه خود را در میان پرولتاریا باز میکند، آن را افزایش داده است. اعتراض سیاسی طبقه تحت ستم و پیشرو و انرژی انقلابی وی، راه خود را از میان تمام موانع، چه خارجی (ممنوعیتهای پلیسی) و چه داخلی (افکار و ایده‌های عقب‌مانده برخی از رهبران)، باز میکند. فعالیت سوسیال-دمکراتها در ده سال اخیر و درس‌های جنبش کارگری در همین دوره، به ثمر رسیده و توانسته است افکار سوسیالیستی و مبارزه سیاسی را از طریق کانال‌های وسیعتری گسترش دهد. پرولتاریا از طریق پیکار خود نشان میدهد که در واقع، بر خلاف آنچه که بعضی‌ها میخواستند زبونانه بپذیرند، در صحنه سیاسی روسیه تنها دو نیرو (استبداد و جامعه بورژوایی) وجود ندارد. پرولتاریا اَشکال واقعاً عالیتر بسیج نیروهای انقلابی طبقه را به ما نشان میدهد و این بسیج طبیعتاً، نه تظاهرات بی اهمیت در چند دومای شهری، بلکه جنبش توده‌ای مشابه تظاهرات رُستف و اعتصابات ١٩٠٣ در جنوب را دربر میگیرد. بسیج نیروهای انقلابی پرولتاریا در این شکل جدید و عالیتر، ما را با گام‌های عظیمی به عملیات پُرتوان‌تر و آگاهانه‌تر پرولتاریا در پیکار علیه استبداد نزدیکتر میکند.

برابر با متن روزنامه وپریود
شماره ٣ مورخ ٢٤ (١١) ژانویه ١٩٠٥
مجموعه آثار لنین، جلد ٨

توضیحات

[١] انجمن کارگران فابریکها و کارخانه‌های روسیه در سال ١٩٠٤ توسط کشیش گاپون و به دستور پلیس تزاری، در پترزبورگ تأسیس شد. این یک سازمان از نوع سازمان زوباتف بود که هدف آن را منحرف ساختن کارگران از مبارزه انقلابی علیه استبداد تشکیل میداد.

[٢] زوباتفیستها – هواداران سیاست «سوسیالیسم پلیسی» در سالهای ٣-١٩٠١. به ابتکار سرهنگ ژاندارمری زوباتف (Zubatov) رئیس پلیس مسکو، سازمانهای کارگری قانونی با هدف منحرف ساختن کارگران از مبارزه سیاسی علیه استبداد، ایجاد شدند. افراد زوباتف میکوشیدند تا جنبش کارگری را در مسیر مطالبات محدود اقتصادی هدایت کرده، به کارگران این فکر را القاء کنند که دولت آماده ارضاء خواسته‌های آنان است.

[٣] طومار کارگران پترزبورگ خطاب به تزار بر روی اوراق غیر متصل چاپ شده و در روزنامه وپریود شماره ٤، ٣١ (١٨) ژانویه ١٩٠٥ هم منعکس شد.

[٤] بازخرید – مبالغی بود که دهقانان، میبایستی بابت قطعه زمین‌هایی که بر اساس «قانون دولتی» ١٩ فوریه ١٨٦١ درباره الغاء سرواژ در روسیه، دریافت کرده بودند، به اقساط به مالکین اراضی بپردازند. مبلغ مورد نظر بسیار زیادتر از ارزش واقعی قطعه زمین‌های دهقانان بود. با پرداخت این اقساط ، دهقانان عملاً نه تنها بابت زمین‌هایی که قبلاً هم از آن برخوردار بوده‌اند، بلکه همچنین بخاطر رهایی خود هم مبلغی میپرداختند.

- در این متن همه جا بجای "خلق" کلمه "مردم" گذاشته شده است. بقیه متن عین همان ترجمه‌ای است که رفیقی با نام "دوست شما" برای این سایت فرستاده‌اند.—آرشیو عمومی لنین