درباره موضوع گزارشهای کميته‌ها و گروههای ح.ک.س.د.ر به کنگره سراسری حزب^[۱]

آماده کردن گزارشات و بحث و بررسی آنها هم در کمیته‌ها و هم در گروهها و غیره، باید حتی الامکان مدتها قبل از کنگره آغاز شود. در این رابطه بسیار مهم است که کمیته‌ها و گروهها، نخست، کار تنظیم کردن گزارش را میان بسیاری از اعضایشان پخش کنند؛ دوم، بی درنگ پس از اتمام هر بخش از گزارش، یک نسخۀ کپی آنرا (بدون اینکه منتظر گزارش کامل باشند) به خارجه، یعنی به جای امنی ارسال کنند، سوم، تلاش خاصی کنند تا نه تنها از اعضای فعلی بلکه همچنین از اعضای پیشین و نه تنها از اعضای فعال بلکه همچنین از اعضای غایب، به عبارت دیگر، از اعضای در تبعید یا در خارجه، جهت این کار استفاده کنند. به این قبیل رفقا می‌توان مأموریت داد که یا دربارۀ یک مجموعۀ معین مسائل یا دربارۀ یک دورۀ معین مربوط به مدتی که هنوز در کمیته یا گروه فعالیت داشتند، گزارش تهیه کنند. این گزارشات، یا بخشهایی از گزارشات، می‌توانند کار نمایندگان را در کنگره بسیار تسهیل کنند. علاوه بر این، بدیهی است که نمایندگان باید از نوشتجات حزبی که حاوی بسیاری از پاسخها به مسائل در هر گزارشی هستند، استفاده کنند، یعنی آنها باید سعی کنند این نوشتجات را جمعبندی کنند، هر آنچه که در آنها مهم است استخراج کنند، اشتباهات در آنها را تصحیح کنند، تکمیلشان کنند، آنچه که به لحاظ اصول مخفی کاری نمی‌توانست چاپ شود به آنها اضافه کنند و غیره (جهت این کار، استفاده از همکاری اعضای سابق کمیته‌ها و گروهها که در حال حاضر موقتاً در خارجه به سر می‌برند نیز بسیار مهم است). ضمناً، در خصوص مخفی کاری باید اضافه کرد که به برخی پرسشها نمی‌توان و نباید پاسخ کتبی داد، زیرا این به معنی فاش نمودن اسرار است؛ با این حال، کمیته‌ها و گروهها باید حتماً دربارۀ پاسخ به این قبیل پرسشها فکر کرده، تدارک دیده و آنها را به بحث بگذارند، زیرا ارائۀ گزارشی دربارۀ این قبیل پرسشها در کنگره الزامی خواهد بود (اگر نه در جلسۀ عمومی، در آن صورت به یک کمیسیون ویژه، به کمیتۀ مرکزی و غیره).

به منظور استفاده از تعداد هر چه بیشتر اشخاص جهت تدوین گزارشات، مطلوبست که خود لیست پرسشها (همراه با اصلاحات پیشنهاد شده توسط کمیته‌های خاص، گروهها یا رفقای منفرد) هر چه وسیع‌تر پخش شود؛ علاوه بر این، تنها چیزی که لازم است از محافل وسیع سوسیال-دمکراتها پنهان نگاه داشته شود، این حقیقت است که این پرسشها و گزارشات جهت دومین کنگرۀ حزبی می‌باشند.

در پایان، مسئلۀ دوره‌ای که باید توسط گزارشات دربر گرفته شود مطرح می‌گردد. اگر رسمی بگوییم، این دوره باید فاصلۀ بین کنگرۀ اول و کنگرۀ دوم باشد، یعنی از ۱۸۹۸ تا ۱۹۰۳. ولی، از آنجا که کنگرۀ اول کاملاً نمایندگی کننده نبود، خیلی کوتاه مدت بود و تحت شرایط بسیار نامساعد برگزار شد، مطلوبست که گزارشات دورۀ قبل از ۱۸۹۸ را نیز شامل شوند.

شاید این تذکر بی مورد نباشد که بسیار مفصل بودن لیست پرسشها برای گزارش، به هیچ وجه نباید اینطور تفسیر شود که بهترین نماینده در کنگره آن رفیقی خواهد بود که تاریخ جنبش را از همه بهتر بشناسد، یا، بطور کلی، از همه بهتر قادر باشد به کلیۀ این پرسشها پاسخ دهد. این کنگره می‌بایستی اهمیّت عملی جهت وحدت جنبش داشته و تحرکی قوی بدان ببخشد و بهترین نمایندگان آن رفقایی به شمار می‌آیند که ولو در جنبش جدیدند، ولی از همه پرانرژی‌تر و متنفذتر بوده و از همه بیشتر خودشان را وقف فعالیت انقلابی می‌کنند. اما گزارشها می‌توانند مرکب از کارهای اشخاص متعدد باشند، از این گذشته، شاید بتوان در برخی موارد بیش از یک نماینده فرستاد؛ بخصوص مطلوب می‌بود که به تعداد زیادی کارگر نماینده امکان شرکت در کنگره داده شود.

اکنون لیست پرسشها را می‌آورم که به هشت فصل یا دسته تقسیم شده‌اند (دسته بندی پرسشهای خاص و حتی گروههایی از پرسشها اغلب تصنعی است و صرفاً بخاطر تسهیل در مرورشان انجام گرفته است، زیرا که کلیۀ پرسشها بطور بسیار نزدیکی با یکدیگر ارتباط دارند).

۱- جنبش طبقۀ کارگر، تاریخچه و وضع فعلی آن

۱- تشریح مختصر شرایط و وضع صنایع. تعداد، ترکیب، توزیع و سایر ویژگیهای خاص پرولتاریای محلی (صنعتی، بازرگانی، صنایع دستی و غیره و شاید نیز کشاورزی).

۲- کارگران تا چه اندازه از تبلیغات سوسیالیستی اثر می‌گیرند؟ در کدام محله‌ها؟ کارخانجات؟ کارگران خانگی و غیره. توصیف هر چه مفصل‌تر رشد این دسته کارگران از هنگام آغاز جنبش.

۳- برشمردن هر چه کامل‌تر اعتصابهایی که صورت گرفته‌اند و تشریح مفصل هر اعتصاب کمابیش بزرگ. ارقام جمعبندی شده مطلوبند.

۴- آیا غیر از اعتصاب، موارد برجسته‌ای از تحریم یا سایر حرکتهای دسته جمعی* از جانب کارگران وجود داشته است؟ جزئیات ارائه دهید.

۵- کدام محفلهای کارگری وجود داشته و هنوز وجود دارند؟ انجمنهای کمک متقابل؟ انجمنهای خودآموزی؟ سازمانهای طبقۀ کارگر؟ اتحادیه‌های صنفی؟ تشریح هر چه کامل‌تر همۀ این قبیل انجمنها، سازمان شان، ترکیب غالب آنها، عضویت شان، دورۀ موجودیت، ماهیّت فعالیتشان، نتایج تجربه در این زمینه و غیره.

۶- آیا تلاشی جهت سازمان دادن انجمنهای کارگری قانونی انجام شده است؟ اطلاعات مشروح دربارۀ هر یک از این قبیل تلاشها، نتایج، تأثیر، سرنوشت، وضع فعلی و اهمیّت آن. ایضاً در مورد انجمنهای زوباتفی^[۲]. آیا تلاشی جهت استفاده از انجمنهای قانونی برای اهداف سوسیال-دمکراتیک صورت گرفته است؟

۷- تأثیر بحران کنونی؟ تشریح آن، عمدتاً بر اساس اطلاعات داده شده توسط کارگران. بیکاران، روحیۀ آنها، تبلیغات میان آنها و غیره.

۲- تاریخچۀ محفلهای سوسیالیستی محلی، نخستین ظهور سوسیال-دمکراتها و مبارزه در بین گرایشها میان آنها

۸- آیا به هنگام نخستین ظهور سوسیال-دمکراتها، هنوز بقایایی از سازمانهای سوسیالیستی قدیمی وجود داشتند؟ ترکیبشان چطور بود و چه تأثیری داشتند؟ ترویج و تبلیغ میان طبقۀ کارگر کی شروع شد و چه کسی آنرا آغاز کرد؟ پیروان نارودنایا ولیا؟ مناسبات آنها با سوسیال-دمکراتها چگونه بود؟

۹- کی و تحت چه شرایطی افراد سوسیال-دمکرات یا محفلهای سوسیال-دمکرات پدیدار شدند؟ تشریح هر چه دقیق‌تر هر محفل (بر اساس برنامه‌اش)، اهمیّت آن و تأثیر آن بر محفلهای بعدی؟

۱۰- دیدگاههای سوسیال-دمکراتیک در محفلهای محلی چگونه شکل گرفته و تکامل یافته‌اند؟ تأثیر سایر (شهرها) مناطق؟ تأثیر نوشتجات خارجه؟ تأثیر نوشتجات بطور قانونی منتشر شدۀ مارکسیستی (و نوشتجات «منتقدان مارکسیسم»)؟ تأثیر عامل اولی، دومی و سومی را حتی الامکان کامل شرح دهید.

۱۱- اختلاف نظرهای درون جنبش سوسیال-دمکراتیک. آیا آنها پیش از انتشار مانیفست ۱۸۹۸^[۳] وجود داشتند؟ چطور خودشان را بیان می‌کردند؟ آیا اسنادی باقی مانده‌اند؟ از مانیفست چگونه استقبال شد؟ مانیفست چه اعتراض یا نارضایتی و از جانب چه کسی را برانگیخت؟ دیدگاههای به اصطلاح «اکونومیستی» چطور ظاهر شدند؟ و چگونه رشد کرده و گسترش یافتند؟ تشریح حتی الامکان دقیق این امر، با استفاده از تمام اسناد موجود، در رابطه با هر «مرحلۀ» اکونومیستی در جنبش محلی بسیار مهم است. اختلاف نظرها در ارزیابی روزنامه‌های مختلف حزبی و طی مبارزه میان طرفدارانشان چگونه خود را نشان دادند؟ یعنی میان رابوچایا گازتا^[۴](۱۸۹۷)، رابوتنیک^[۵] چاپ خارج و لیستوک آن، رابوچایا میسل^[۶]، رابوچیه دیلو^[۷]، ایسکرا^[۸]، زاریا^[۹]، بوربا^[۱۰]، ژیزن^[۱۱] و غیره؟

آیا در بین سوسیال-دمکراتها میان کارگران و «روشنفکران» انشعاب و نزاع صورت گرفته است؟ روشن نمودن علل و تأثیر آنها بسیار مهم است.

۱۲- مبارزه میان گرایشها در محفلهای محلی چگونه صورت می‌گرفت؟ فقط میان روشنفکران سوسیال-دمکرات؟ و یا همچنین میان کارگران؟ در محافل دانشجویی طرفدار؟ آیا این مبارزات به صورت انشعابهایی بروز کردند؟ به صورت سازماندهی گروههای مجزا؟ آیا این مبارزه بر سر مسائل اصولی عام درگرفت؟ بر سر مضمون اعلامیه‌ها؟ بر سر مسئلۀ تظاهرات؟ بر سر موضع در قبال جنبش دانشجویی؟ بر سر مطالبات اول ماه مه؟

تشریح مفصل روند و پیامدهای مبارزه میان گرایشها و وضع فعلی مسائل در این زمینه.

۳- سازمان کمیتۀ محلی، گروهها و محفلهای محلی

۱۳- ترکیب غالب کمیته (به عبارت دیگر گروه، محفل، و در صورتی که تعداد زیادی باشند، ترکیب غالب هر یک)؟ دانشجو؟ کارگر؟ آیا اعضا از طریق انتخابات اضافه می‌شوند (و این کار چگونه انجام می‌شود؟)، یا از طریق دیگر؟ آیا کمیته‌های مجزای روشنفکران و کارگران وجود دارند؟ گروههای ویژۀ فنی، ترویجی، تبلیغی؟ گروههای ادبی، مرکزی، منطقه‌ای، محلی، اجرایی؟ رابطۀ آنها مطابق «قواعد»(در صورت وجود) و در واقعیت؟ اجتماعات عمومی، عملکرد، تناوب و اندازۀ آنها؟ سازماندهی ارتباط با سایر شهرها و با خارجه (یعنی، افراد و گروههای بخصوص، یا اشخاص خارج از گروهها و غیره)؟ پخش نوشتجات چطور سازماندهی می‌شود؟ سازماندهی مسافرتها؟

نتایجی که از تجربه در زمینۀ امور سازمانی گرفته می‌شوند و نظرات رایج پیرامون اصول سازمانی در کمیته‌ها، میان روشنفکران و میان کارگران چه هستند؟

تشریح کردن مفصل علل و پیامدهای تشکیل شدن کمیته‌های ویژۀ روشنفکران و کارگران (کارخانه‌ای، پیشه وری و غیره) اهمیّت خاصی دارد.

۱۴- گسترش فعالیت به نواحی مجاور و دیگر نواحی؟ این گسترش به چه شکلی انجام شده: سازمان یافته یا تصادفی؟ آیا تلاشهایی جهت ایجاد سازمانهای ناحیه و یا جهت شرکت در آنها انجام گرفته است؟

نوع ارتباط با سایر نواحی.

تاریخچۀ به وجود آمدن و کارکرد سازمانهای ناحیه. ترکیب کمیتۀ مرکزی ناحیه؟ مناسبات آن با کمیته‌های محلی؟ جمع‌آوری پول؟ صندوقهای ناحیه؟ انبار نوشتجات؟ تأثیر سازمانهای ناحیه بر وسعت کار، بر پایداری آن، بر ارتباط با کمیته‌های محلی و غیره.

۱۵- امور مالی کمیته؟ شرح فشردۀ دخل و خرج (مطابق گزارشات، در صورت وجود) طی تمام مدت موجودیت؟ بودجۀ معمولی و میانگین، ماهیّت منابع آن، وجوه جمع‌آوری شده از میان کارگران، حق عضویت اعضا، پرداخت برای نوشتجات، برنامه‌های تفننی، کمکهای مالی و غیره.(نفوذ اسوبوژدنیه^[۱۲] و سوسیالیست رولوسیونرها در این زمینه)

میزان و نوع مخارج: جنبه‌های فنی؟ خرج اشخاص؟ هزینه‌های مسافرتها؟ و غیره.

۴- خصلت، مضمون و وسعت کار محلی

۱۶- ترویج. ترکیب (محافل) مروجین؟ تعداد و نحوۀ عملشان؟ آیا شامل کارگران می‌شوند؟ آیا دانشجویان غالبند؟ آیا رفقای با تجربه‌تر بر آنها نظارت و هدایتشان می‌کنند؟ برنامه‌های رایج سخنرانی، تحول آنها طی زمان؟ استقبال کارگران، درخواستهای آنان جهت پرداختن به موضوعات معین؟ آیا اعزام سخنرانان با نطق‌های خوب به شهرهای مختلف، نواحی مختلف و غیره، معمول است؟ ترکیب، اندازه، تعدد و شرایط گردهمایی‌ها جهت سخنرانی؟

۱۷- تبلیغات اقتصادی. انتشار اعلامیه‌ها کی شروع شده است؟ آیا ارائۀ (تقریبی) تعداد کل اعلامیه‌های منتشر شده و تیراژشان امکان‌پذیر است؟ این تبلیغات کدام نواحی، کارخانه‌ها و رشته‌ها را دربر می‌گیرد؟ رویۀ پذیرفته شده برای تنظیم و تأیید اعلامیه‌ها؟ شرکت کارگران در آن؟ نحوۀ انتشار و پخش آن؟ آیا کارگران بعنوان پخش کنندگان عمل می‌کنند؟ تقاضا جهت اعلامیه تا چه حد ارضا می‌گردد؟

۱۸- تبلیغات سیاسی. گذار از تبلیغات اقتصادی؟ کی آغاز گردید؟ آیا اعتراضاتی را برانگیخته؟ نخستین اعلامیه‌های سیاسی کی منتشر شدند؟ آیا زمانی وجود داشت که در آن فقط اعلامیه‌های اقتصادی منتشر می‌شدند؟ تبلیغات سیاسی چطور انجام می‌شود و بر چه زمینه‌هایی؟ گسترش آن، چه از نظر ماهیّت اعلامیه‌ها و چه از نظر عرصۀ پخش را حتی الامکان کامل تشریح کنید. مطالب مستند مطلوب هستند، زیرا دانستن کلیۀ موارد تبلیغات سیاسی و کلیۀ عرصه‌های آن مهم است. آیا تنها میان کارگران صورت گرفته یا همچنین میان سایر طبقات (مراجعه شود به زیر)؟ روشها و رویۀ تنظیم اعلامیه‌ها، تقاضا برای آنها، و این تقاضا تا چه حد ارضا می‌شود؟ کدام یک بیشتر مورد نیاز هستند، اعلامیه‌های محلی یا عمومی؟

۱۹- نوشتجات. چه نوع نوشته‌های غیرقانونی پخش می‌شوند؟ آنها را برشمارید، میزان پخش آنها را، موضع گیری کمیته و کارگران (یا بطور کلی عموم) را نسبت به هر نوشته (جزوات و غیره) بیان کنید. زمان پخش، تقاضا، میان کدام اقشار و عمدتاً چه نوشتجاتی؟

بطور منظم توزیع می‌شوند یا بطور پراکنده؟ خواندن مشترک در محفلها؟ کدام مسائل نیاز به توضیح توسط روشنفکران داشتند؟ آیا خواندن توأم با تفسیر، وسیعاً اجرا می‌شود؟ کدام آثار خاص؟

۲۰- مطبوعات حزبی محلی و عمومی. تاریخچۀ روزنامۀ محلی. چقدر منظم منتشر می‌شود؟ تعداد نسخ؟ همکاری ادبی چگونه سازمان دهی شده؟ جمع‌آوری و نگهداری (از دست دادن؟) نشریات؟ سازماندهی همکاری در ارگانهای حزبی محلی و عمومی؟ آیا گروه¬های ادبی ویژه موجودند؟ خبرنگاران؟ ارتباط با نویسندگان؟ نوع ارسال مکاتبات؟ از طریق کمیته؟ توسط افراد منفرد و تا چه حد؟ تلاش جهت به کار گرفتن دانشجویان؟ تبعید شدگان؟

نتیجه گیریها و سؤالات مربوط به روزنامه‌ها.

۲۱- گردهمایی‌های اول ماه مه. گزارش هر گردهمایی اول ماه مه و درسهای آن برای آینده.

۲۲- تظاهرات. اطلاعات جمعبندی شده دربارۀ هر تظاهرات. بطور کلی، تلاشهایی جهت سازماندهی؟ به ویژه جهت مقاومت؟ جهت تسلیح؟ دیدگاههای کارگران و بطور کلی «فعالان عملی» دربارۀ این مسئله؟

تکمیل و بررسی کردن نوشتجات حزبی دربارۀ تظاهرات.

برخورد فعلی نسبت به این مسئله.

۵- مناسبات با گروههای انقلابی (به ویژه سوسیال-دمکرات) سایر نژادها و ملیتها

۲۳- آیا کارگران دیگر ملیتها و نژادها وجود دارند؟ فعالیت میان آنها؟ سازمان یافته یا تصادفی؟ به چه زبانی؟ مناسبات با گروههای سوسیال-دمکرات که در همان محل به زبان دیگری فعالیت می‌کنند؟ شرح دقیق و مفصل این مناسبات مطلوبست. آیا اختلاف نظرهایی وجود دارند؟ در مورد مسئلۀ اصول دربارۀ برنامۀ ملی؟ در مورد تاکتیکها؟ در مورد سازماندهی؟ مناسبات مطلوب جهت فعالیت مشترک. امکان یک ارگان حزبی واحد؟ آیا یک فدراسیون مطلوب است، و از چه نوعی؟

۶- چاپخانه‌ها، مراسلات و ترتیبات برای فعالیت مخفی

۲۴- چاپخانه‌ها. تجربه در دایر کردن آنها. صرف پول و نیروی انسانی. بازدهی. نیاز به چاپخانه‌های محلی (جهت اعلامیه؟) و چاپخانه‌های عمومی برای شهرهای متعدد؟ ترتیبات فنی، سازمانی، مالی و پنهان‌کاری برای این کار؟

۲۵- مراسلات. آیا در این زمینه ارتباط‌هایی وجود داشته؟ گروههای مراسلاتی؟ تاریخچۀ هر یک از آنها و اطلاعات مشروح راجع به ترتیبات، فعالیت، نتایج و چشم اندازها. شکل مطلوب سازماندهی.

۲۶- ترتیبات برای کار مخفیانه. اقامتگاههای سری؟ علامتها؟ اقامتگاههای زیرزمینی؟ تهیۀ گذرنامه؟ تجربه در این زمینه؟ آیا تماسهای لازم بدین منظور وجود دارند؟

ترتیب دادن قرار ملاقات؟

تعقیب جاسوسان؟ مبارزه علیه جاسوسان و محرکین؟ اشکال آن، اشکال پیشین و اشکال مطلوب؟

رمزها. مکاتبه میان شهرها، داخل شهر، با خارجه؟

سخنرانی‌هایی راجع به: «هنگام بازجویی پلیس باید چگونه رفتار کرد؟». نیاز به جزوات در این باره و موضوعات دیگر؟

بایگانی‌های کمیته؟ آیا در گذشته بایگانی‌هایی وجود داشته‌اند و حفظ گردیده‌اند؟ اکنون چطور؟

۷- روابط و فعالیت در میان دیگر اقشار مردم غیر از طبقۀ کارگر

۲۷- فعالیت میان دهقانان؟ آیا تماسهای منفرد وجود دارند؟ اطلاعات دقیق در مورد تماسها؟ تماسها چگونه برقرار و حفظ می‌شوند، و با کدام دهقانان؟ با کارگران کشاورزی؟ نقش کارگرانی که به روستاها می‌روند؟

تلاشهایی جهت ترویج؟ پخش جزوات؟ اعلامیه‌ها؟ از چه نوع؟ چقدر موفقیت آمیز؟

اوضاع موجود و دورنماها.

۲۸- دانشجویان. نفوذ تصادفی و شخصی است یا سازمان یافته؟ آیا تعداد زیادی سوسیال-دمکرات از میان دانشجویان آمده‌اند؟ آیا تماسهایی با محفلهای دانشجویی، اتحادیه‌های دانشجویی و فدراسیونهای دانشجویی برقرارند؟ این روابط چگونه حفظ می‌شوند؟ به وسیلۀ سخنرانی؟ به وسیلۀ پخش نوشتجات؟ جو حاکم در میان دانشجویان و تاریخچۀ تغییر و تبدیل جوهای مختلف؟

برخورد نسبت به ناآرامی‌های دانشجویی؟

شرکت دانشجویان در تظاهرات؟ تلاشهایی جهت ایجاد رسیدن به تفاهم مقدماتی در این زمینه؟

دانشجویان بمثابه مروج، آموزش آنها برای این کار؟

۲۹- مدارس متوسطه، دبیرستانها، مدارس مذهبی و غیره، مدارس تجاری و بازرگانی؟ نوع تماسها با محصلان؟ موضع نسبت به اعتلای نوین جنبش در میان آنها؟ تلاشها جهت سازمان دادن محفلها و دوره‌ها؟ آیا از میان دبیرستانی¬هایی که تازه فارغ التحصیل شده‌اند (یا محصلان) نیروهای تازه‌ای جذب جنبش سوسیال-دمکراتیک شده‌اند (و تا چه میزان)؟ محفلها، سخنرانیها؟ پخش نوشتجات؟

۳۰- تماسها با «جامعه»؟ در گذشته و امروز، و با کدام قشرها؟ برمبنای جمع‌آوری پول؟ پخش نوشتجات؟ جهت ایجاد کتابخانه‌های قانونی؟ جهت جمع‌آوری اطلاعات و مکاتبات؟ تحولات در مواضع «جامعه» نسبت به سوسیال-دمکراتها؟ تقاضا برای نوشتجات سوسیال-دمکراتیک؟ تماسها با کارمندان دولتی؟ با کارمندان پست، تلگراف و راه آهن؟ با بازرسان کارخانه؟ با کارمندان پلیس؟ با روحانیون؟ غیره؟

اطلاعات دربارۀ تجاربی که افراد عضو کمیته در برقرار کردن روابط شخصی با قشرهای مختلف به دست آورده‌اند نیز مطلوبند.

۳۱- تماسها با ارتش؟ نقش روشنفکران و کارگران سوسیال-دمکرات که خدمت نظام وظیفه را گذرانده‌اند؟ تماسها با افسران ارشد و غیر ارشد؟ این روابط چگونه برقرارند و به چه نحوی از آنها بهره برداری می‌شود؟ اهمیّت این روابط در تبلیغات، ترویج، سازماندهی و غیره؟

در مورد این پرسش و پرسشهای قبلی، اطلاعات به ویژه مشروح مطلوبند، زیرا که مسئله‌ایست جدید و باید تدابیر متعدد جداگانه را تعمیم داده و با یکدیگر مرتبط ساخت.

۸- وضعیت گرایشهای انقلابی و مخالف غیر سوسیال-دمکرات و مناسبات با آنها

۳۲- گرایشهای لیبرال. لیبرال - نارودنیک. میان عموم؟ میان دانشجویان؟ اسوبوژدنیه، رواج آن (میان دانشجویان؟ میان کارگران؟) و نفوذ آن؟ آیا محفلهای هواداران اسوبوژدنیه وجود دارند؟ موضعشان نسبت به سوسیال-دمکراتها؟

توجه محافل سوسیال-دمکرات به اسوبوژدنیه و موضعشان نسبت به آن؟ آیا از آن جهت تبلیغ و ترویج بهره برداری می‌شود؟

جلسات عمومی بحث و مناظره؟

۳۳- سوسیالیست رولوسیونرها. تشریح مفصل چگونگی ظهور آنها در محل مربوطه؟ کی؟ از میان حامیان نارودنایا ولیا؟ تحول آنها به سوسیالیست رولوسیونرها؟ نفوذ «اکونومیسم»؟ ویژگی و ترکیب ارتباطات و محفلهای آنها؟ با تجربه‌ها؟ دانشجویان؟ کارگران؟ مبارزه علیه سوسیال-دمکراتها، روند آن و شیوه‌های انجام آن؟

گروههای متحد شدۀ سوسیال-دمکراتها و سوسیالیست رولوسیونرها. تاریخچۀ مشروح آنها، اطلاعات دربارۀ فعالیت شان، اعلامیه‌ها، قطعنامه‌های گروهها و غیره.

ویژگیهای خاص ضعیف یا قوی سوسیالیست رولوسیونرها؟ گرایش به تروریسم؟ در میان دانشجویان؟ در میان کارگران؟

فعالیت سوسیالیست رولوسیونرها در میان دهقانان؟ خصلت روابط و فعالیتهایشان در آنجا؟ نفوذ «برنامۀ ارضی» آنها؟

۳۴- سایر گروهها و گرایشها. گروه اسووبودا^[۱۳]، حزب کارگران برای آزادی سیاسی روسیه، ماخایفیستها^[۱۴]، هواداران رابوچیه زنامیا و غیره. گزارشی از دیدگاه‌هایشان، موضعشان نسبت به سوسیال-دمکراسی، اطلاعات دربارۀ روابط و کار آنها.


نوشته شده بین دسامبر ۱۹۰۲ و ژانویۀ ۱۹۰۳
نخستین بار در سال ۱۹۲۴ در مجلۀ پرولتارسکایا رولوتسیا شمارۀ ۱ منتشر شد
انتشار بر طبق متن دستنویس
مجموعه آثار لنین، جلد ۶

توضیحات

[۲] زوباتف Zubatov – رئیس ادارۀ آگاهی شهر مسکو و بدعت گذار به اصطلاح سوسیالیسم پلیسی. زوباتف سازمانهای کارگری جعلی که تحت قیمومت ژاندارمها و پلیس بودند تشکیل داده بود تا کارگران را از جنبش انقلابی دور کند.

[۳] مانیفست ۱۸۹۸ – ظاهراً منظور لنین بیانیه‌ایست که توسط نخستین کنگرۀ حزب در سال ۱۸۹۸ منتشر شد. راجع به این «مانیفست»(بیانیه) در «تاریخ مختصر حزب کمونیست(بلشویک)» چنین توضیح داده شده است: «مانیفستی که به نام کنگره صادر گردید، هنوز از بسیاری جهات رضایتبخش نبود و در آن وظیفۀ به دست آوردن حاکمیت سیاسی از طرف پرولتاریا اصولاً کنار گذاشته شده بود، دربارۀ سلطۀ پرولتاریا چیزی گفته نشده بود و از مسئلۀ متفقین پرولتاریا در مبارزۀ وی بر ضد تزاریسم و بورژوازی سخنی به میان نیامده بود.

کنگره در تصمیم خود و در «مانیفست» تشکیل حزب کارگری سوسیال-دمکرات روسیه را اعلام داشت».(صفحۀ ۲۹)

[۴] رابوچایا گازتا Rabochaya Gazeta (روزنامۀ کارگران) – ارگان غیرقانونی سوسیال-دمکراتهای کییف بود که با شرکت و تحت سردبیری ب. ل. ایدلمن، پ. ل. توچاپسکی، ن. آ. ویگدورچیک و دیگران منتشر می‌شد. در کل، دو شماره منتشر شد: شمارۀ ۱ در اوت ۱۸۹۷، و شمارۀ ۲ در دسامبر آن سال (تاریخ درج شده در آن نوامبر بود). پ. ل. توچاپسکی که با دستورالعمل هیأت تحریریه به خارج رفت، گ. و. پلخانف و دیگر اعضای گروه رهایی کار را با شمارۀ ۱ رابوچایا گارتا آشنا و موافقت آنها را برای همکاری با آن تضمین کرد. گ. و. پلخانف در نامه‌ای به اعضای هیأت تحریریه روزنامه را بمثابه یک ارگان سراسری سوسیال-دمکراتیک روسیه مطلوب ارزیابی کرد، و اشاره نمود که باید توجه بیشتری به مسائل مبارزۀ سیاسی پرولتاریا بشود. به دنبال این تماس با گروه رهایی کار، شمارۀ ۲ رابوچایا گازتا بطور قاطعانه تری خصلت سیاسی داشت. سوسیال-دمکراتها، که پیرامون رابوچایا گازتا جمع شده بودند، برای تدارک دیدن نخستین کنگرۀ ح.ک.س.د.ر. کار کردند.

نخستین کنگرۀ ح.ک.س.د.ر. (مارس ۱۸۹۸) رابوچایا گازتا را بمثابه ارگان رسمی حزب به رسمیت شناخت. پس از کنگره، سومین شمارۀ روزنامه به دلیل دستگیر شدن اعضای کمیتۀ مرکزی و هیأت تحریریۀ رابوچایا گازتا، و همچنین توقیف وسایل چاپ، منتشر نشد. در ۱۸۹۹ تلاشی برای ادامه دادن به انتشار رابوچایا گازتا صورت گرفت؛ لنین در بخش «الف» از فصل پنجم «چه باید کرد؟» دربارۀ این تلاش می‌نویسد (مراجعه نمایید به جلد ۵ مجموعه آثار لنین).

[۵] رابوتنیک Rabotnik (کارگر) – گاهنامه¬ای از مطالب گوناگون بود که توسط اتحادیۀ سوسیال-دمکراتهای روسیه در خارجه به ابتکار لنین بین سالهای ۱۸۹۶-۱۸۹۹ منتشر می‌شد. نخستین شمارۀ آن که مقالۀ لنین «فردریش انگلس» در آن به چاپ رسید، در ماه مارس ۱۸۹۶ منتشر شد.

در مجموع ۶ شمارۀ رابوتنیک در سه جلد، و ۱۰ شمارۀ لیستوک رابوتنیکا (اوراق کارگر) منتشر شدند.

[۶] رابوچایا میسل Rabochaya Mysl (اندیشۀ کارگری) – روزنامۀ ارگان اکونومیستها. از اکتبر ۱۸۹۷ تا دسامبر ۱۹۰۲ منتشر می‌شد. لنین نقطه نظرهای رابوچایا میسل را بمثابه شق روسی اپورتونیسم بین‌المللی در بسیاری از نوشته‌هایش به ویژه در «چه باید کرد؟» مورد انتقاد قرار داد.

[۷] رابوچیه دلو Rabocheye Dyelo (آرمان کارگری) – مجلۀ ارگان اکونومیستها. این مجله توسط اتحادیۀ سوسیال-دمکراتهای روسیه در خارجه از آوریل ۱۸۹۹ تا فوریۀ ۱۹۰۲ در ژنو انتشار می‌یافت.

[۸] ایسکرا Iskra (جرقه) – در یازدهم دسامبر ۱۹۰۰ توسط لنین تأسیس شد و اولین روزنامۀ مارکسیستهای انقلابی سراسر روسیه بود. ایسکرا در خارجه چاپ و مخفیانه در روسیه پخش می‌شد. ایسکرای لنینی در سالهای ۱۹۰۳-۱۹۰۰ در کار تهیه و ایجاد حزب مستقل پرولتاریای روسیه نقش تاریخی عظیمی بازی کرد. ایسکرا پس از کنگرۀ دوم حزب کارگری سوسیال-دمکرات روسیه در نوامبر سال ۱۹۰۳ به دست منشویکها افتاد (از شمارۀ ۵۲). برای مشخص نمودن ایسکرای سابق لنینی، ایسکرای منشویکی را ایسکرای نو می‌نامیدند.

[۹] زاریا Zarya (طلوع) – مجلۀ علمی - سیاسی مارکسیستی که توسط هیئت تحریریۀ ایسکرا در سالهای ۱۹۰۱ و ۱۹۰۲ در اشتوتگارت آلمان انتشار یافت. در مجموع چهار شماره (در سه جلد) منتشر گردید.

[۱۰] بوربا Borba (مبارزه) – یک گروه اپورتونیست که بین سالهای ۱۹۰۰ تا ۱۹۰۳ موجود بود. لنین این گروه را در «چه باید کرد؟» توصیف می‌کند. مراجعه شود به «منتخب آثار لنین» به زبان فارسی، صفحۀ ۱۴۵. در آنجا «گروه بوربا» تحت عنوان «گروه مبارزه» ترجمه شده است.

[۱۱] ژیزن Zhizn (زندگی) – مجلۀ ماهنامه‌ای که طی سالهای ۱۸۹۷ تا ۱۹۰۱ در سن پترزبورگ و از ۱۹۰۲ در خارجه انتشار می‌یافت. از سال ۱۸۹۹ به بعد، ارگان «مارکسیستهای قانونی» بود.

این مجله مقالۀ لنین «پاسخ به آقای پ. نژدانف» (شمارۀ ۱۲، دسامبر ۱۸۹۹) و دو مقاله با عنوان «سرمایه‌داری در کشاورزی (کتاب کائوتسکی و مقالۀ آقای بولگاکف)» در شماره‌های ۱ و ۲، ژانویه و فوریۀ ۱۹۰۰ (مراجعه نمایید به جلد ۴ از مجموعه آثار لنین، صفحات ۶۵-۱۶۰ و ۵۹-۱۰۵) را منتشر کرد.

[۱۲] اسوبوژدنیه Osvobozhdeniye (رهایی) – مجله‌ای متعلق به بورژوا-لیبرالها بود که در سالهای ۱۹۰۵-۱۹۰۲ به سردبیری پ. ب. استرووه هر دو هفته یک بار در خارجه منتشر می‌شد. از ژانویۀ سال ۱۹۰۴ به بعد این مجله تبدیل به ارگان سازمان لیبرالهای سلطنت‌طلب موسوم به انجمن آزادی شد. اعضای انجمن آزادی بعدها هستۀ اصلی حزب کادت را تشکیل دادند.

[۱۳] اسووبودا Svoboda (آزادی) – ارگان یک گروه انقلابی غیر سوسیال-دمکرات که به قول لنین «... می‌خواهد ترور را جایگزین تبلیغ کند.» (مراجعه شود به «چه باید کرد؟»).

[۱۴] ماخایفیستها Makhayevists، ماخایفیسم Makhayevism – یک گرایش آنارشیست دشمن مارکسیسم به رهبری سوسیالیست لهستانی، و. ک. ماخایسکی V. K. Makhaysky که با نام مستعار آ. ولسکی می‌نوشت. برنامۀ آنها در یک کتاب نوشته شده توسط ماخایسکی تنظیم شد، کتابی با عنوان «کارگر روشنفکر»(منتشر شده در ۳ قسمت، قسمتهای ۱ و ۲ با استفاده از هکتوگراف در سالهای ۱۸۹۹ و ۱۹۰۰ در سیبری، جایی که نویسنده در تبعید بود، منتشر شدند، در حالی که قسمت سوم در ۱۹۰۴ در ژنو منتشر شد). ماخایفیسم با دشمنی نسبت به روشنفکران، که ماخایسکی آنها را یک طبقۀ انگل در نظر می‌گرفت، و تلاش برای پروراندن تخاصم نسبت به روشنفکران انقلابی در بین طبقۀ کارگر مشخص می‌شد. گروههای منفرد ماخایفیست که فاقد هر نوع شکل سازمانی یا ارتباطاتی با یکدیگر بودند در ایرکوتسک، اودسا، ورشو، سن پترزبورگ و دیگر جاها وجود داشتند. نفوذ ماخایفیستها بر طبقۀ کارگر ناچیز بود.

- ترجمه جواد راستی‌پور